Op 15 maart overhandigde een delegatie van de Haagse Voedselraad (HVR) een ‘Eerste aanzet tot een Integrale Voedselvisie voor Den Haag en omstreken’ (in English) aan wethouder Duurzaamheid, Energietransitie en klimaatadaptatie Arjen Kapteijns. Coördinator HVR Frank Mechielsen: ‘Met deze eerste aanzet delen wij met de wethouder onze inzichten over hoe een slagvaardige voedselvisie voor onze stad en ommelanden eruit zou kunnen komen te zien. Tevens roepen we het College bij monde van de wethouder op om samen met de HVR en alle andere belanghebbenden het formuleren van een actuele en doeltreffende voedselvisie te versnellen.’  

“Onze inzet is dat een integraal voedselbeleid een prominente plek krijgt binnen de gemeente, omdat dit direct raakt aan veel grote opgaven waarvoor de gemeente zich gesteld ziet”, vertelt Frank Mechielsen. “De huidige voedselketen heeft een bijzonder grote impact op natuur en milieu, en op onze gezondheid. Daarnaast gaat het onder meer om het bieden van een toekomstperspectief aan boeren rond de stad en het genereren van banen in een meer circulaire, natuur-inclusieve landbouw, en uiteindelijk ook het kunnen vlottrekken van de woningbouw. Lokaal en regionaal liggen er tal van kansen om daaraan bij te dragen; kansen die de gemeente kan benutten. In ons discussiepaper doen wij concrete voorstellen hoe een integrale voedselvisie handen en voeten te geven. In onze stad zijn nu al talrijke initiatieven te vinden waarvan we kunnen leren en waarop we kunnen voortbouwen.” 

Daarbij onderscheidt de HVR vier dragende thema’s; Participatie en democratie, Gezonde voedselomgeving, Duurzame voedselproductie en korte ketens, en Circulaire economie en innovatief ondernemerschap. Per thema stelt de HVR concrete aanbevelingen voor, waaronder het stimuleren van groene buurthuizen, tegengaan van voedselverspilling, ontwikkelen van gezonde bodems, meer zeggenschap voor bewoners bij lokale inrichting, maar ook aanpak van overvloed aan fastfood, geven van het goede voorbeeld bij inkoop catering binnen overheidsinstellingen, etc.. 

“Waar de overheid de burger kan verleiden, moet je als overheid verleiden. Waar de overheid kan dwingen, moet de overheid gewoon dwingen. Maak een duurzaam eetpatroon gewoon logisch”, aldus Marianne Edixhoven, oprichter van het groene buurthuis StadsOase Spinozahof en lid van de HVR. In de stadoase Spinozahof verbouwen buurtbewoners gezamenlijk voedsel, houdt Lekkernassûh een van haar wekelijkse markten, en hebben deelnemers een gemeenschap opgebouwd die integratie, zelfredzaamheid en saamhorigheid bevordert. De deelnemers ervaren aantoonbaar minder eenzaamheid. Marianne Edixhoven: “Het College zou zich kunnen inzetten meer van dit soort buurtinitiatieven te stimuleren.” 

De overhandiging van de discussiepaper vond plaats bij De Participatie Keuken in Moerwijk in aanwezigheid van naast bovengenoemden ook Miriam Offermans (lid HVR) en Ben Lachhab (oprichter De Participatie Keuken en lid van de HVR). Ben Lachhab: “We praten over armoede en slechte levensstijl, maar vergeten soms dat het om overleven gaat. Wat nodig is, is om mensen moreel te ondersteunen en sterk te maken zodat ze bewuste voedselkeuzes kunnen maken.”  

De Haagse Voedselraad zet zich, net als de andere Voedselraden in binnen- en buitenland, dagelijks in om een gezond en duurzaam voedselbeleid tot het nieuwe normaal te maken. In buurlanden zoals Duitsland (met meer dan 70 voedselraden) zijn voedselraden al geworteld waarin burgers volop participeren in wat letterlijk hun directe en eigen (voedsel)leefomgeving is. Daarmee groeit het ‘burgerbewustzijn’ idem dito.  

Marinke van Riet, chief weaver van Europese beweging Healthy Food Healthy Planet en ambassadeur van de HVR: “De Haagse Voedselraad zoekt bewust de verbinding met de burgers en voedselinitiatieven in de stad. En zet hiermee een duidelijke beweging in van machteloze consument naar krachtige voedselburger; wat Healthy Food Healthy Planet ook nastreeft op Europees niveau. De al jaren groeiende en intrinsiek gedreven beweging van inwoners en lokale ondernemers om te streven naar een duurzamer, gezonder en meer sociaal verantwoord voedselsysteem zou een enorme boost krijgen indien ook de gemeente hierin de rol gaat spelen die past bij haar omvang en verantwoordelijkheid. Dit vraagt om een stevige verankering van een interdisciplinair voedselteam in de gemeentelijke organisatie.”  

Feedback EU ondersteunt de Haagse Voedselraad en is lid van de Vereniging Ons Eten. Feedback Global ondersteunt lokale gemeenschappen in Engeland met sociaal ondernemerschap, educatie en beleid beïnvloeding van gemeentes om te zorgen dat het voedselsysteem gezond, betaalbaar en duurzaam wordt. Feedback EU verbindt initiatieven in Europa om zo meer invloed te hebben op het beleid in Nederland en de EU. 

 Zie voor de leden van de Haagse Voedselraad: https://ons-eten.nl/project/8670/voedselraad-den-haag 

De Haagse Voedselraad is een initiatief van de vereniging Ons Eten Den Haag en is opgericht als onafhankelijke spreekbuis van bewoners, initiatieven en ondernemers uit Den Haag over gezond, eerlijk en duurzaam voedsel. De kern van de Voedselraad wordt gevormd door ongeveer vijfentwintig experts op het gebied van voedsel, voedselsystemen, natuur, duurzame economie, educatie, gezondheidszorg en stedelijke ontwikkeling. Allen zijn diepgeworteld in de stad en adviseren met hun kennis over verschillende delen van het voedselsysteem het gemeentebestuur gevraagd en ongevraagd bij het opzetten van een gezond en duurzaam voedselbeleid.  

New research published today has found that between 2015-21, Dutch multinational banking and financial services company Rabobank, provided billions of dollars in finance to 18 of the world’s most environmentally destructive industrial livestock companies despite having a commitment to the goals of the Paris Agreement, the Dutch Climate Agreement and Commitment to Sustainable Agriculture and Forests. [1]

A group of organisations, including Feedback EU, Feedback Global, World Animal Protection, BankTrack and International Accountability Project have called on Rabobank to urgently stop financing big livestock companies. In a joint-letter to the bank’s CEO, the group highlights that continued exposure to large scale industrial livestock companies will damage Rabobank’s reputation and business, including risks of lost revenue and stranded assets.

The research finds that between 2015-21 Rabobank provided extensive financial services to five of the world’s biggest emitting industrial livestock companies – JBS, Marfrig, Tyson Foods, Dairy Farmers of America and Fonterra, including $1.941 billion in corporate loans, underwriting $1.221 billion million in bond issuances and providing revolving credit facilities.  These ‘Big 5’ generated an estimated 550.8 million tonnes of greenhouse gases (GWP100) in 2021 [2], together emitting nearly as much as the total emissions of the Netherlands and the UK combined [3].

Rabobank also provided financial services to Royal Friesland Campina and Vion Food Group. In 2016, these two companies together emitted an estimated 58 million tonnes GHG [4].

Meat production quadrupled between 1961 and 2015 [5]. With the global meat and dairy industry projected to use up almost half of the world’s 1.5°C emissions budget by 2030 [6], shifting food systems away from industrial livestock production will be key to averting the climate crisis. This will require banks and investors to take decisive action to cut off financial support to the sector over the coming years.

In 2021, the Netherlands announced a €25bn plan to reduce livestock numbers by 30% by 2030 [7] in order to comply with EU nitrate regulations. In October 2022, the Dutch Parliament passed a motion which will require financial institutions to manage credit risks as a result of stranded assets, meaning that they have an obligation to bear losses arising from these types of credit risks themselves. If the Dutch government goes on to adopt the motion and develop specific policies,  Rabobank will need to write off a substantial part of its loan portfolio, unless it takes action to reduce its exposure to industrial livestock companies. This highlights the significant regulatory risks Rabobank is exposed to by continuing to provide finance industrial livestock companies.

Frank Mechielsen, Executive Director at Feedback EU said: “Industrial livestock corporations like JBS are the food system’s biggest cause of emissions, deforestation, human rights abuses, pandemic risks and animal cruelty. They are solely profit-driven and therefore hardwired to mass-produce ever greater quantities of cheap factory farm meat and dairy to preserve the profits of their core business. It is unacceptable for financial institutions like Rabobank to continue fuelling the endless expansion of this polluting industry at the expense of the climate. We need policymakers to use every tool at their disposal to ensure a just transition to lower-meat and dairy production and consumption, including public procurement, redirecting subsidies and regulating industrial livestock companies and their financial backers to cut off the financial fodder for this polluting industry.”

Hannah Greep, Banks & Nature Campaign Lead at BankTrack said: “Our nature and climate demand a reduction in industrial meat production, but banks seemed to have missed the memo and continue to ignore the impacts of their financed activities in this area. Continued investment in climate-intensive sectors such as industrial livestock exacerbates the risks of planetary collapse, drives biodiversity loss and violates human rights; while also posing serious financial consequences for banks like Rabobank. They cannot shy away from this issue any longer.”

Dirk Jan, Director at World Animal Protection Nederland, said: “Rabobank has known for a long time that the global livestock industry causes massive animal suffering, destroys precious nature and is a major contributor to global warming. Moreover, the bank has a great historical responsibility. So far, the steps the bank is taking leave much to be desired, while the urgency is growing by the day. If Rabobank is serious about striving for a sustainable food system, it is not appropriate to continue investing in companies like JBS that are holding back the necessary transition.”

Alexandre Andrade Sampaio, Global Lead on the Right to Development and Latin America and Caribbean coordinator of International Accountability Project, said: “The research clearly shows that by financing the Big 5, Rabobank is not committed to human and environmental rights, worsening the already dire situation of our climate. Companies like Rabobank that finance factory farming should not be receiving support from Public Financial Institutions, if such institutions want to be taken seriously when talking about climate commitments.”

Prof Hans Pörtner, scientist and co-chair of the UN Intergovernmental Panel on Climate Change, speaking last year to the European Parliament, said: “Without reducing and cutting down on meat consumption and the associated high-intensity agriculture systems, we will not be able to keep global warming to 1.5 degrees. That is very clear.” [8]

Foot notes

[1] Rabobank, ´Our Road to Paris Report´, November 17, 2022 2022 https://www.rabobank.com/en/press/search/2022/20221117-rabobank-presenteert-klimaatrapport.html

[2] IATP and Changing Markets Foundation, “Emissions Impossible: Methane Edition” (The Institute for Agriculture and Trade Policy (IATP) and the Changing Markets Foundation, November 15, 2022), https://www.iatp.org/emissions-impossible-methane-edition

[3] Hannah Ritchie, Max Roser, and Pablo Rosado, “CO₂ and Greenhouse Gas Emissions,” Our World in Data, May 11, 2020, https://ourworldindata.org/greenhouse-gas-emissions

[4] GRAIN and IATP, “Emissions Impossible: How Big Meat and Dairy Are Heating up the Planet” (GRAIN and the Institute for Agriculture and Trade Policy, 2018), https://www.iatp.org/emissions-impossible

[5] IPES-Food, 2022. The politics of protein: examining claims about livestock, fish, ‘alternative proteins’ and sustainability. https://www.ipes-food.org/_img/upload/files/PoliticsOfProtein.pdf  (2022).

[6] Harwatt, H. (2019) ‘Including animal to plant protein shifts in climate change mitigation policy: a proposed three-step strategy’, Climate Policy. Taylor & Francis, 19(5), pp. 533–541. doi: 10.1080/14693062.2018.1528965. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14693062.2018.1528965

[7] Tom Levitt, “Netherlands Announces €25bn Plan to Radically Reduce Livestock Numbers,” The Guardian, December 15, 2021, sec. Environment, https://www.theguardian.com/environment/2021/dec/15/netherlands-announces-25bn-plan-to-radically-reduce-livestock-numbers

[8] Elena Sánchez Nicolás and Carolin Sprick, “Dismay over EU Plans to Keep Paying to Promote Meat,” EUobserver, May 29, 2022, https://euobserver.com/green-economy/155052

[9] Feedback, ‘Butchering the Planet: The Big-Name Financiers Bankrolling Livestock Corporations and Climate Change’ (London: Feedback, 2020), https://feedbackglobal.org/wp-content/uploads/2020/07/FeedbackReport-ButcheringPlanet-Jul20-HighRes.pdf

[10] European Commission, “Commission Publishes External Study on Future of EU Livestock,” European Commission, October 14, 2020, https://agriculture.ec.europa.eu/news/commission-publishes-external-study-future-eu-livestock-2020-10-14_en

[11] Greenpeace, “Feeding the Problem: The Dangerous Intensification of Animal Farming in Europe” (Greenpeace European Unit, February 2019), https://www.greenpeace.org/static/planet4-eu-unit-stateless/2019/02/83254ee1-190212-feeding-the-problem-dangerous-intensification-of-animal-farming-in-europe.pdf

[12] Ibid.

[13] Greenpeace European Unit, “One Third of EU’s Farming Ad Budget Promoted Meat and Dairy,” Greenpeace European Unit, April 8, 2021, https://www.greenpeace.org/eu-unit/issues/nature-food/45553/one-third-of-eus-farming-ad-budget-promoted-meat-and-dairy

[14] Rosie Frost, “Europeans Eat Twice as Much Meat as the Global Average,” euronews, March 16, 2020, https://www.euronews.com/green/2020/03/16/europeans-eat-twice-as-much-meat-as-the-global-average

[15] IATP and Changing Markets Foundation, “Emissions Impossible: Methane Edition” (The Institute for Agriculture and Trade Policy (IATP) and the Changing Markets Foundation, November 15, 2022), https://www.iatp.org/emissions-impossible-methane-edition

[16] https://www.cbs.nl/en-gb/news/2022/11/greenhouse-gas-emissions-2-1-percent-higher-in-2021

Uit nieuw onderzoek dat vandaag is gepubliceerd, blijkt dat Rabobank tussen 2015-21 miljarden dollars aan financiering heeft verstrekt aan 18 industriële veehouderijbedrijven met de grootste broeikasgasuitstoot, ondanks het feit dat zij zich hebben gecommitteerd aan de doelstellingen van het Akkoord van Parijs, het Nederlandse Klimaatakkoord en de doelstellingen over duurzame landbouw en bossen.[i]

Een groep organisaties, waaronder Feedback EU, Feedback Global, World Animal Protection en BankTrack hebben de Rabobank opgeroepen dringend te stoppen met het financieren van grote veebedrijven. In een gezamenlijke brief aan de CEO van de bank benadrukt de groep dat het continueren van de financiering van grootschalige vlees en zuivel productie de reputatie en de activiteiten van de Rabobank zal schaden, inclusief het risico van inkomstenverlies en gestrande activa.

Uit het onderzoek blijkt dat de Rabobank tussen 2015 en 2021 uitgebreide financiële diensten heeft verleend aan vijf van ‘s werelds grootste industriële veehouderijbedrijven – JBS, Marfrig, Tyson Foods, Dairy Farmers of America en Fonterra, waaronder 1,941 miljard dollar aan bedrijfsleningen, het overnemen van 1,221 miljard dollar aan obligatieleningen en het verstrekken van doorlopende kredietfaciliteiten.  Deze ‘Big 5’ genereerden naar schatting 550,8 miljoen ton broeikasgassen (GWP100) in 2021[ii], samen bijna evenveel als de totale uitstoot van Nederland en het Verenigd Koninkrijk samen.[iii]

De Rabobank verleende ook financiële diensten aan Royal Friesland Campina en Vion Food Group. In 2016 stootten deze twee bedrijven samen naar schatting 58 miljoen ton broeikasgassen uit[iv].

De vleesproductie is tussen 1961 en 2015 verviervoudigd.[v] Aangezien de wereldwijde vlees- en zuivelindustrie naar verwachting bijna de helft van het emissiebudget van 1,5°C zal opgebruiken tegen 2030 [vi], zal een transitie weg van de industriële veeteelt noodzakelijk zijn om verergering van de klimaatcrisis te voorkomen. Dit vereist dat banken en investeerders resoluut actie ondernemen om de financiële steun aan de sector de komende jaren af te bouwen.

In 2021 kondigde het vorige kabinet een plan van 25 miljard euro aan om de veestapel tegen 2030 met 30% te verminderen om aan de Europese natuurwetgeving te voldoen. In oktober 2022 werd een motie aangenomen die financiële instellingen verplicht kredietrisico’s als gevolg van gestrande activa te beheren, wat betekent dat zij verplicht zijn verliezen als gevolg van dit soort kredietrisico’s zelf te dragen. Als de Nederlandse regering de motie zou aannemen en specifiek beleid zou ontwikkelen, zou de Rabobank een aanzienlijk deel van haar kredietportefeuille moeten afschrijven. Dit onderstreept de aanzienlijke regelgevingsrisico’s die de Rabobank loopt door industriële veehouderijen te blijven financieren.

Frank Mechielsen, directeur van Feedback EU: “Industriële vleesbedrijven zoals JBS veroorzaken veel uitstoot en zijn verantwoordelijk voor ontbossing, mensenrechtenschendingen, pandemische risico’s en dierenmishandeling. Gericht op louter winst zullen deze bedrijven alleen maar steeds grotere hoeveelheden goedkoop vlees en zuivel produceren om de winsten van hun kernactiviteiten te behouden. Het is onaanvaardbaar dat financiële instellingen zoals de Rabobank de eindeloze uitbreiding van deze vervuilende industrie blijven faciliteren ten koste van het klimaat. Beleidsmakers moeten alle beschikbare instrumenten inzetten voor een rechtvaardige overgang naar een verminderde vlees- en zuivelproductie en -consumptie, waaronder openbare aanbestedingen, het ombuigen van subsidies en het reguleren van industriële veehouderijbedrijven en hun financiers”

Dirk-Jan Verdonk, directeur World Animal Protection: “Dat de mondiale vee-industrie massaal dierenleed veroorzaakt, kostbare natuur verwoest en een grote bijdrage levert aan de opwarming van de aarde weet Rabobank al heel lang. De bank heeft bovendien een grote historische verantwoordelijkheid. Tot dusverre laten de stappen die de bank zet veel te wensen over, terwijl de urgentie met de dag toeneemt. Als het Rabobank ernst is te streven naar een duurzaam voedselsysteem, past het niet te blijven investeren in bedrijven zoals JBS die de benodigde transitie tegenhouden.”

Professor Hans Pörtner, wetenschapper en medevoorzitter van de Intergovernmental Panel on Climate Change sprak vorig jaar het Europese Parlement toe en zei: “Zonder het verminderen van vlees consumptie en de bijbehorende intensieve landbouw/voedselsystemen kunnen we de opwarming van de aarde niet beperken tot 1,5 graad. Dat is heel duidelijk.”[vii]

Foot notes

[i] Rabobank, ´Our Road to Paris Report´, November 17, 2022 2022https://www.rabobank.com/en/press/search/2022/20221117-rabobank-presenteert-klimaatrapport.html

[ii] IATP and Changing Markets Foundation, “Emissions Impossible: Methane Edition” (The Institute for Agriculture and Trade Policy (IATP) and the Changing Markets Foundation, November 15, 2022), https://www.iatp.org/emissions-impossible-methane-edition.

[iii] Hannah Ritchie, Max Roser, and Pablo Rosado, “CO₂ and Greenhouse Gas Emissions,” Our World in Data, May 11, 2020, https://ourworldindata.org/greenhouse-gas-emissions.

[iv] GRAIN and IATP, “Emissions Impossible: How Big Meat and Dairy Are Heating up the Planet” (GRAIN and the Institute for Agriculture and Trade Policy, 2018), https://www.iatp.org/emissions-impossible.

[v] IPES-Food, 2022. The politics of protein: examining claims about livestock, fish, ‘alternative proteins’ and sustainability. https://www.ipes-food.org/_img/upload/files/PoliticsOfProtein.pdf (2022).

[vi] Harwatt, H. (2019) ‘Including animal to plant protein shifts in climate change mitigation policy: a proposed three-step strategy’, Climate Policy. Taylor & Francis, 19(5), pp. 533–541. doi: 10.1080/14693062.2018.1528965. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14693062.2018.1528965

[vii] Elena Sánchez Nicolás and Carolin Sprick, “Dismay over EU Plans to Keep Paying to Promote Meat,” EUobserver, May 29, 2022, https://euobserver.com/green-economy/155052.

Nog druk bezig met recepten zoeken of zijn de kerstboodschappen al besteld? Grote kans dat je geïnspireerd bent geraakt door de tijdschriften van supermarkten, de feestelijke menu’s van restaurants en de zoekresultaten “zalige zalm voor kerst” en “7x zalm op het kerstmenu”. Een toastje tijdens de borrel, een gevulde tortilla als voorgerecht of zalm uit de oven om iedereen te verrassen met je kookkunsten?

De mogelijkheden zijn eindeloos, maar dat lijkt ook te gelden voor de gevolgen van het produceren van zalm. Het klinkt altijd zo gezond en duurzaam, maar dat is het vaak niet. In plaats van 7 recepten delen wij 7 inzichten die Feedback Global opdeed tijdens hun onderzoek naar gekweekte vis en ons bezoek aan Senegal waar we spraken met onze partners over de visvoerindustrie aan de westkust van Afrika. Wil je meer dan alleen deze zeven punten? Lees onze terugblik op ons bezoek in het Engels.

1. Om gekweekte vis zoals zalm en zeebaars te voeren wordt wilde vis gevangen en omgezet in vismeel-en olie.
2. Elk jaar wordt bijna een vijfde van alle vangst in de wereld gebruikt om vismeel en olie van te maken, waarvan het grootste deel wordt gebruikt voor de productie van voer voor de aquacultuurindustrie – tegenwoordig de snelst groeiende voedselproductiesector ter wereld.
3. Vandaag de dag wordt er meer dan een half miljoen ton kleine pelagische (= uit de open zee) vis gevangen om niet mensen, maar gekweekte vis te voeren. Diezelfde vangst zou meer dan 33 miljoen mensen kunnen voeden en is de belangrijkste bron van inkomsten voor duizenden vissers en vrouwelijke handelaren en verwerkers in de hele regio van West-Afrika.
4. Om te voldoen aan de vraag van de sector naar wilde vis heeft de vismeel- en olie-industrie zich uitgebreid naar West-Afrika. Met name in Mauritanië, Senegal en Gambia is het aantal fabrieken in de regio het afgelopen decennium gestegen van 5 naar 49.
5. Deze fabrieken doen nu mee in de concurrentie voor vis, wat ervoor zorgt dat er minder vis beschikbaar en betaalbaar is voor de plaatselijke bevolking. Volgens de FAO is de impact van de vismeel- en visolie-industrie op de voedselzekerheid en de voeding in Senegal, waar bijna de helft van de eiwitten uit vis komt, aanzienlijk. In andere woorden: de voedselzekerheid in Senegal is verslechterd omdat vis wordt opgekocht door fabrieken.
6. Alsof dat nog niet erg genoeg is zorgen deze fabrieken ook voor vervuiling. Tijdens ons bezoek aan Senegal was het overduidelijk dat afval van de vismeelfabriek wordt gedumpt, en het meer en daarmee de watervoorziening van het dorp vervuilt. Deze vervuiling vormde de basis van een juridische actie tegen de fabriek, maar de rechtszaak werd afgewezen omdat getwijfeld werd aan het bewijs of de vervuiling wel door de fabriek werd veroorzaakt.
7. Terwijl daar problemen ontstaan, wordt er in Europa vooral geld verdiend. Het grootste deel van het vismeel gaat naar China, maar Europa is de grootste importeur van visolie. Daarnaast zijn een paar van de grootste kweekvisproducenten ter wereld in Europa.

Dit lees je niet op de verpakkingen in de supermarkt en wordt je al helemaal niet verteld door de ober. Dat moet anders.

Sinds 2018 heeft Feedback Global onderzoek gedaan en bewijs verzameld over de schadelijke socio-ecologische gevolgen van gekweekte vis en de productie van vismeel en olie. Het streven naar (voedsel)rechtvaardigheid is de reden geweest om campagne te voeren op dit onderwerp, tot nu toe vooral in Europa. In samenwerking met partners uit Groot-Brittannië en West-Afrika zullen we het werk van Feedback Global de aankomende drie jaar gebruiken voor onze viscampagne “Notre Poisson” om zo veranderingen in wetgeving en beleid te bewerkstelligen. We hopen politici en beleidsmakers te beïnvloeden en mensen vertellen over de gevolgen van gekweekte vis in West-Afrikaanse gemeenschappen en landen.

En jij? Heb jij nog tijd om kritisch te zijn op het boodschappenlijstje of is de koelkast al gevuld? Wie weet kunnen deze zeven inzichten helpen om het gesprek te starten of probeer eens een vegetarische kerst zonder vlees of vis. Mocht je toch vis op tafel wilt zetten, kies dan lokale vis en schelpdieren zoals mosselen, oesters, Noordzeekrab, haring, makreel of wijting of bijvangstvis zoals grauwe poon of schar!

Credits of featured image: Mustapha Manneh, West African editor, China Dialogue

A scandalous 140.6 million tonnes* of food is wasted in the EU every year – more food than the EU imports, according to Feedback EU’s recent report No Time To Waste. Food waste costs EU businesses and households an estimated €143bn a year, and causes at least 6% of the EU’s total greenhouse gas emissions. Yet left to voluntary measures, EU progress to reduce food waste has been slow.

Now, the EU faces a historic opportunity. The European Commission will soon release proposals for legally binding EU targets to reduce food waste – a historic move. However, everything is still at stake: targets may be set too low, large portions of the supply chain like farms and processing might be excluded, and some member states are trying to scrap legally binding targets completely.

Luckily, a movement is building around Europe for ambitious action on food waste. Over 40 organisations ranging from NGOs to businesses and research institutions have signed a joint-statement calling on the EU to set legally binding targets to reduce food waste by 50% from farm to fork by 2030. But it will be vital to get policymakers from across Europe backing the fight for regulation to end food waste too. That’s why Feedback EU and European Environmental Bureau have collaborated to create a short survey asking EU member states for their views on EU legally binding food waste targets.

Map of EU member state positions

Click here to see the full league table

Our methodology

We targeted the Ministries for the Environment and Agriculture for each country, via email. We sent all EU member states 3 key questions about their stance on potential legally binding EU food waste targets, by email. Their responses were scored according to the following system:

• Yes (+1 point)
• Unsure/neutral (0 points)
• No (-1 point)

These scores are combined to create an overall score for each country ranging from -3 to +3.

Countries who failed to respond to our survey by the deadline were given the lowest possible total score of -4 points.

What now?

The support of these Ministries will be essential to getting ambitious targets voted through, through member state representatives to the European Council. If you would like to raise pressure on your country’s government to back ambitious EU food waste targets, please contact martin@feedbackglobal.org for more info and support. If you’re an EU-based organisation who’d like to support our joint-statement, please sign up here.

* Please note that this figure has been slightly updated since the publishing of the ‘No Time To Waste’ report, in line with the new EU food waste figures published to Eurostat in October 2022

Here I am, sipping my tea behind my laptop, thousands of kilometres away from Egypt. I’m dialling in to the COP27 webinar organised by our sister organisation, Feedback Global, which aims to explore the possibilities of holding the incredibly polluting meat and dairy industry accountable for what they’re doing.

The session begins by outlining the devastating impact that Big Livestock is having on our planet: driving global heating, deforestation, polluting water and air from the use of pesticides and manure for feed, and posing health risks from the consumption of animal-based products.

It’s clear: industrial agriculture simply cannot co-exist with a safe, healthy, and thriving planet.

Yet development banks — institutions who have “to combat poverty and promote economic growth in their region” — have been propping up these dirty companies by giving them 5 billion dollars in the last decade alone. Between 2015 and 2020, global meat and dairy companies received over 478 billion dollars in backing by over 2,500 investment firms, banks, and pension funds headquartered around the globe. This is precisely the opposite of what we need to transition towards a sustainable food system. Governments, investors, and banks need to step up to the plate and take action to hinder industrial factory farming.

Governments, start regulating!

With 1,5 degrees warming coming closer and closer, time is running out for small-scale, incremental changes like changing individual consumption habits. Pushing responsibility onto consumers has been a tactic used by fossil fuels companies for years to divert attention away from their own polluting activities and delay taking responsibility. To bring about the rapid, widespread change that we urgently need, governments do not have to tell people what (not) to eat. Instead, they can direct their attention to the food environment itself. They are already shaping our food environments by their policies and subsidies; it’s now time for their efforts to be in favour of people instead of profit. Dietary guidelines, public food procurement, or banning advertisement of animal-based proteins in the public space, like the city of Haarlem in the Netherlands did, are a good place to start.

Banks, start defunding!

The world of technology and digital banking mean that most of us now pay by card and have money in separate savings accounts. But have you ever considered what your savings are being used for while you are not using them? Guess what – there is a chance that your money is being used by banks and other companies to prop up meat and dairy companies. In the Netherlands for example, the Rabobank and the ING Group have a large stake in supporting industrial factory farming.

As with investors, funding comes with risks, especially as these companies are dependent on a stable environment, such as soil health and temperatures. The climate crisis affects the stability of every part of society, including the financial sectors. Keeping in mind that we are heading towards a climate catastrophe, banks must stop funding destructive industries and start investing in future-proof companies striving to create a regenerative and healthy food system.

Investors, start divesting!

Can you imagine chatting to the CEO of a Big Meat and Dairy company and coming to a mutual agreement over the commitments and actions that need to be taken to protect people and the planet? Me neither. Unfortunately, any meaningful engagement with this sector has so far been futile; the main reason being that their core business is a polluting industry whose primary motive is profit. They face losses and stranded assets if livestock production is reduced, so they will do anything to avoid this. This is made clear by their lack of targets to reduce production and inaction surrounding reducing livestock numbers. They also lobby against policies that would hinder or impede meat and dairy production and consumption, whilst actively promoting misinformation that distracts or downplays the negative impacts of meat and dairy. Many big livestock companies are “closely held” (i.e. the majority of shares are owned by few individuals), so the minority shareholders, even collectively, have limited influence over what’s happening in the company. Pick your battles: save engagement for retailers and caterers who can switch procurement practices to less meat and dairy without risk to their core business.

Has reading this made you feel a bit hopeless? Let’s learn from the fossil fuel divestment. Over 1,485 institutions globally representing over 39.2 trillion dollar in assets have already committed to going fossil free. Let’s remain hopeful and make that happen in the animal factory farming too!

Afgelopen jaar heeft Albert Heijn, als onderdeel van Ahold Delhaize, een ambitie opgesteld om 15% van de uitstoot in de keten te verminderen in vergelijking met 2018. Dat is te weinig om ook maar in de buurt te komen van een maximale verwarming van onze aarde met 1,5 graad Celsius. Gelukkig realiseerde de supermarkt zich dat ook, daarom hebben zij dinsdag, 15 november, hun ambitie bijgesteld. Zij hopen nu de uitstoot in de keten te verminderen met 45%.

In de Klimaat & Vlees Supermarkt Scorecard die afgelopen oktober werd gepubliceerd worden de volle punten toegekend aan supermarkten als zij een ambitie hebben om 50% van hun scope-3 uitstoot verminderd te hebben in 2030, in vergelijking met 2020 of eerder. 45% is niet gelijk aan 50%, maar het is stukken beter dan 15%. De vraag is alleen hoe ze dat gaan doen. Ze doen een paar voorstellen:

Ze zetten in op verduurzaming van het veevoer, circulair en ontbossingsvrij. Omdat veevoer inderdaad een groot aandeel heeft in de problematiek van de industriële veehouderij is het goed om hier op in te zetten. Waar echter niet op ingegaan wordt is het aantal koeien, varkens en kippen. Minder dieren vragen om minder voer, en dat land wat dan niet gebruikt wordt voor voer kan dan gebruikt worden voor natuur of het verbouwen van eten direct voor mensen bestemd.

“Albert Heijn helpt daarom klanten met de beweging om 60% van de geconsumeerde eiwitten uit plantaardige bronnen te halen vanaf 2030. Bijvoorbeeld door het aanbieden van een breed vega(n) en plantaardig assortiment, de klant bewust te maken van de positieve impact van minder vlees, inspiratie te geven voor vega(n) recepten, de online vega-swap en een betaalbaar assortiment van vega(n) Prijsfavorieten. En ook is het vleesvervangers assortiment al verdubbeld naar ruim 300 producten” – Albert Heijn

De eiwittransitie speelt een belangrijke rol in de transformatie van ons voedselsysteem en het verminderen van onze klimaatuitstoot. Echter, meer plantaardig eten betekent helaas nog niet minder dierlijk eten. Welke maatregelen zet Albert Heijn in om klanten niet alleen meer vega burgers te laten eten, maar ook om hamburgers te laten liggen? Onze Klimaat & Vlees Supermarkt Scorecard laat zien dat supermarkten veel kunnen doen in de voedselomgeving om dit voor elkaar te krijgen. Als ze echt willen inzetten op minder uitstoot kan folders zonder vleesaanbiedingen enorm helpen.

Albert Heijn heeft ook de doelstelling om 50% minder te verspillen in 2030, om zo bij te dragen aan het verminderen van de CO2-voetafdruk. Voedselverspilling is verantwoordelijk voor ruim een derde van de uitstoot binnen het voedselsysteem. Het is onduidelijk of deze doelstelling ook voor de keten geldt. Een groot gedeelte van eten wordt namelijk verspild vóór het in de supermarkt komt, omdat supermarkten het niet willen verkopen. De typische voorbeelden zijn natuurlijk kromme komkommers en kleine paprika’s, maar ook wanneer een vogelgriep door het land gaat en kippen worden geruimd is dat zonde. Nog een voorbeeld? Soms eten klanten ineens minder wortelen dan gedacht. Supermarkten reageren hierop door de boer te vertellen dat ze toch die kilo’s aan wortelen niet in de winkels willen hebben. Na de zoveelste worteltjestaart heeft de boer er ook wel genoeg van.

We juichen toe dat Albert Heijn verder komt in de Minder Vlees Race, maar scoren doen ze echt wanneer het niet alleen woorden maar ook daden zijn.

Als onderdeel van een Europese campagne, waarin wordt gevraagd om de helft minder vlees en zuivel te verkopen, heeft organisatie Feedback EU een ranking gemaakt op basis van de klimaatvoetafdruk. De Klimaat en Vlees Scorecard, zoals de ranking wordt genoemd, is gebaseerd op een onderzoek in het afgelopen halfjaar, gericht op 34 indicatoren over transparantie, ambitie en actie in relatie tot klimaat en de vlees- en zuivelverkoop. Het onderzoek richtte zich op Albert Heijn, Jumbo, Lidl, Aldi, Plus en Dirk, die samen bijna 90% marktaandeel hebben. Minder vlees consumeren en produceren is een van de meest effectieve manieren om de klimaatvoetafdruk te verminderen en te voldoen aan de Nederlandse en Europese doelen om 55% minder broeikasgas uit te stoten in 2030.

Frank Mechielsen, directeur van Feedback EU zegt:

“Supermarkten profiteren van de verkoop van producten die ontbossing stimuleren en de klimaatcrisis verergeren. Ongeveer een kwart van hun omzet komt uit de verkoop van vlees- en zuivelproducten, terwijl die producten ruim een derde van hun totale uitstoot veroorzaken. Het is hoog tijd dat supermarkten hun klimaatverantwoordelijkheid oppakken en minder vlees en zuivel gaan verkopen.”

De Klimaat en Vlees Supermarkt Scorecard zet telkens twee supermarkten tegenover elkaar. Zo worden de twee grootste supermarkten, Albert Heijn en Jumbo, met elkaar vergelijken, Plus en Dirk vanwege hun gezamenlijke leverancier Superunie, en de twee internationale discounters Lidl en Aldi.  De meeste supermarkten scoren nog geen voldoende. Slechts één supermarkt, Albert Heijn, scoort net voldoende met een 5,9. Zij zijn transparant over de klimaatuitstoot veroorzaakt door vlees en zuivel, maar doen dit alleen voor moederbedrijf Ahold Delhaize en niet specifiek voor Nederland. Lidl staat op de tweede plek met een 3,8. Lidl rapporteert als enige de totale broeikasgasuitstoot voor Nederland, maar heeft nog geen specifieke doelstellingen opgenomen om de uitstoot in de productie te verminderen. De andere vier supermarkten scoren zeer laag, tussen de 1,8 en 2,1. Met name  Jumbo als een na grootste supermarkt van Nederland, stelt teleur met een 2,1. Jumbo’s jaarlijkse omzet is tenslotte 6 keer zo groot als Dirk, 4 keer zo hoog als Aldi en 2 keer zo hoog als Plus. Alle supermarkten scoren laag op actie en doen te weinig om te klanten te ondersteunen om minder en beter vlees- en zuivel te kopen.

Opvallende bevindingen uit het rapport zijn:

• drie van de zes supermarkten rapporteren hun totale uitstoot, terwijl de andere helft niet of alleen op bedrijfsvoering rapporteert. Alle supermarkten geven in verhouding te veel aandacht aan klimaat neutrale bedrijfsvoering, wat maar aan een klein deel van hun uitstoot bijdraagt, minder dan 5%.
• alle zes supermarkten stimuleren de verkoop van vlees met vleesreclame en aanbiedingen, waardoor het principe van vraag en aanbod niet langer geldt: supermarkten wakkeren het kopen van vlees juist aan.
• binnen het gehele vleesassortiment is minder dan 10% biologisch geproduceerd. Geen enkele supermarkt heeft de ambitie om het aanbod substantieel uit te breiden en boeren grootschalig te ondersteunen in de transitie naar biologische productie. Het kleine aanbod en de schaarse promotie maakt het voor klanten moeilijk om een duurzamere keuze te maken.
• ondanks de toezegging van de voormalige minister van Landbouw Staghouwer om te streven naar minder vleesconsumptie in 2030, heeft Albert Heijn als enige supermarkt een ambitieuze doelstelling om de verhouding van dierlijke/plantaardige eiwitten van de huidige 70/30 naar 40/60 te veranderen in 2030, maar meer actie in de winkels en in de reclame is nodig om dit waar te maken.

Aankomende zondag is het Wereld Voedsel Dag, een dag waarop FAO en andere organisaties aandacht geven aan voedsel(on)zekerheid in de wereld. Dit jaar staan wereldwijde problemen zoals hoge prijzen en klimaatverandering centraal. Vlees is in de afgelopen maanden duurder geworden in vergelijking met plantaardig eten, omdat er voor de productie van vlees meer grondstoffen zoals soja, mais en tarwe nodig zijn, die in prijs zijn gestegen. Het heeft duidelijk gemaakt dat kostbare voedselbronnen worden gebruikt als veevoer, terwijl met hetzelfde volume meer mensen gevoed kunnen voeden dan het lapje vlees wat eruit voortkomt. Supermarkten kunnen daarom niet alleen klimaatverandering tegengaan door het verkopen van minder vlees en zuivel, maar ook bijdragen aan meer voedselzekerheid wereldwijd.

Voor de meeste mensen zijn supermarkten het belangrijkste verkooppunt voor de dagelijkse boodschappen, waarbij hun keuze vooral bepaald wordt door hun portemonnee, zeker in deze tijden van hoge inflatie en stijgende voedselprijzen. Supermarkten bepalen echter wat er in de schappen ligt, waar reclame voor wordt gemaakt, en waar ze de meeste winst op willen maken. Supermarkten moeten hun macht in de voedselketen inzetten om hun klimaatuitstoot te verminderen.

Jaap Seidell, hoogleraar voeding en gezondheid:

“Een transitie naar een gezonder en duurzamer voedselsysteem is noodzakelijk en urgent. Dat is onder meer een transitie naar een grotendeels op plantaardig voedsel gebaseerd voedingspatroon. Dat houdt in dat productie, transport en consumptie sterk moeten veranderen. Een voedselomgeving waarin de gezonde en duurzame keuze voor de consument de makkelijkste keuze is hoort daarbij. Feedback draagt daaraan bij.”

Natasha Kooiman, kwartiermaker van de Transitie Coalitie Voedsel, organiseert deze week het Plant de Future diner om de transitie naar minder vlees en meer plantaardig aan verschillende tafels met belangrijke stakeholders te bespreken:

“Supermarkten spelen een belangrijke rol in deze transitie en bepalen een groot deel van de voedselomgeving. Om plantaardig het nieuwe normaal te laten worden is het noodzakelijk dat dit al zichtbaar is in de schappen met minimaal de 50/50 dierlijk/plantaardige eiwitverhouding zoals de overheid nastreeft en passend bij de nationale en Europese klimaatplannen.”

Begin 2023 zal de Klimaat en Vlees Supermarkt Scorecard in Frankrijk en Denemarken worden gepubliceerd door respectievelijk Climate Action Network en Dansk Vegetarisk Forening, en na de zomer zal in het Verenigd Koninkrijk de derde scorecard worden gelanceerd door Feedback Global.

In 2021, the EU imported almost 138 million tonnes of agricultural products, costing €150 billion. At the same time, the report ‘No Time to Waste’, based on the most up-to-date sources, estimates that the EU wastes 153.5 million tonnes of food each year. This figure is nearly double previous estimates, due to better availability of data on food wasted on farms. Official EU figures still exclude most on-farm food waste from EU member state measurement and reporting. Food waste costs EU businesses and households an estimated €143 billion a year and causes at least 6% of the EU’s total greenhouse gas emissions. An estimated 20% of EU food production is currently wasted. Halving EU food waste by 2030 could save 4.7 million hectares of agricultural land.

“At a time of high food prices and a cost-of-living crisis, it’s a scandal that the EU is potentially throwing away more food than it’s importing. The EU now has a massive opportunity to set legally binding targets to halve its food waste from farm to fork by 2030 to tackle climate change and improve food security. Setting targets lower than 50% would be planning to fail to meet Sustainable Development Goal 12.3. It’s critical that targets include waste on farms and from processing and food service businesses – if the EU limits targets to covering only retail and consumer food waste, our report finds that between 48-76% of total EU food waste would be excluded, which would leave most businesses causing food waste in supply chains unaccountable for food waste reduction.” says Frank Mechielsen, Director Feedback EU

Piort Barczak, Senior Policy Officer at European Environmental Bureau said:“All EU countries had committed to halve food waste within the United Nations’ Sustainable Development Goals. However, almost ten years later, they have not achieved much, and our economies still generate incredibly high amounts of food waste. The EU must urgently include measures in the EU Waste Directives to cut food waste along the whole supply chain – including production processing and food services.”

In light of this food waste scandal, an international movement of 43 organisations from 20 EU countries issued today a joint statement calling on the EU to introduce legally binding targets for member states to cut EU food waste from farm to fork by 50% by 2030, within scope of current reporting, and review extending reporting to cover all on-farm food waste. Besides us, NGOs like the European Environmental Bureau and Zero Waste Europe, food waste businesses Too Good to Go and OLIO, and members of the EU Platform on Food Losses and Food Waste – the EU’s official advisory body on food waste – signed the statement.

“The European Commission has committed to halving food waste by 2030. However, it is not enough to set ambitious goals without ensuring their achievement with concrete legislative proposals, which need to be drafted by the European Commission in the upcoming months. In its resolution on the Farm to Fork strategy, the European Parliament made it clear that levers such as revising the best-before date must be approached in an ambitious manner. We furthermore need binding targets at every stage of the supply chain to achieve the necessary food waste reduction.”  says Martin Häusling, Member of European Parliament and agricultural policy spokesman for the Greens/European Free Alliance (EFA) group

The Commission is due to make a proposal for legally binding food waste targets for EU member states later this year, with formal adoption by 2023. Negotiations with the European Parliament and Council will then decide on the ultimate targets. If adopted, this will be the first legislation of its type in the world.

De troonrede rept vandaag over de hoge voedselprijzen en  een toename van gezinnen die in armoede zijn geraakt, volgens het Nibud al 1 op 3. Er kloppen steeds meer mensen aan bij de voedselbanken, terwijl nog steeds teveel voedsel verspild, met name op boerderijen, door de oneerlijke handelspraktijken van de afnemers. Het is een schandaal dat de EU meer voedsel weggooit dan het importeert. Nu is er een enorme kans om wettelijk bindende doelen vast te stellen om de voedselverspilling van boer tot bord tegen 2030 te halveren om klimaatverandering aan te pakken en de voedselzekerheid te verbeteren.

Het rapport van Feedback EU and EEB  ‘No Time to Waste’ wat vandaag is gepubliceerd, laat zien dat de EU jaarlijks voor 138 miljoen ton aan landbouwproducten importeert, terwijl er volgens een studie van WWF uit 2021 jaarlijks 153,5 miljoen ton voedsel verspild wordt. Deze verspilling kost huishoudens en bedrijven in de EU jaarlijks 143 miljard euro en veroorzaakt 6% van de broeikasgassen. De hoeveelheid tarwe die verspild wordt in de EU is ongeveer gelijk aan de helft van export van tarwe uit Oekraïne. Met een halvering van deze verspilling zouden voedselprijzen verlaagd kunnen worden.

Het is van cruciaal belang dat de EU-doelstellingen ook verspilling op boerderijen en van voedselverwerkers, cateraars en horeca omvatten. Uit ons rapport blijkt dat als de doelstellingen beperkt worden tot alleen verkwisting in de detailhandel en consumenten, 48-76% van de totale voedselverspilling in de EU niet wordt meegenomen, waardoor bedrijven die ook veel voedselverliezen veroorzaken in de toeleveringsketens niet verantwoordelijk worden gehouden voor de vermindering van deze verspilling.

In het licht van dit voedselverspillingschandaal heeft een internationale beweging van 43 organisaties uit 20 EU-landen vandaag een gezamenlijke verklaring uitgegeven waarin de EU wordt opgeroepen om wettelijk bindende doelstellingen voor de lidstaten in te voeren om de EU-voedselverspilling van boer tot bord met 50% te verminderen tegen 2030 en de rapportage uit te breiden met álle voedselverspilling vanaf de boerderij. De ondertekenaars zijn onder meer NGO’s Feedback EU, het Europees Milieubureau en Zero Waste Europe, voedselverspillingbedrijven Too Good to Go en OLIO, en leden van het EU Platform on Food Losses and Food Waste – het officiële adviesorgaan van de EU over voedselverspilling. Sinds 2017 hebben meer dan 70,000 mensen de Change.org petitie ondertekend om de EU aan te sporen tot wettelijk verplichte doelstellingen om voedselverspilling te halveren.

De Commissie zal later dit jaar een voorstel indienen voor wettelijk bindende streefcijfers voor voedselverspilling voor de EU-lidstaten, met formele goedkeuring in 2023. De onderhandelingen met het Europees Parlement en de Raad zullen dan beslissen over de uiteindelijke doelstellingen. Als dit wordt aangenomen, zal dit de eerste wetgeving in zijn soort ter wereld zijn.

In Nederland is afgelopen april de motie aangenomen waarin de regering wordt verzocht om in Europa voor te stellen de ambitie voor halvering van voedselverspilling in de Farm to Fork-strategie uit te breiden naar de volledige voedselketen. Nederland kan leiderschap tonen om de gehele voedselverspilling van boer tot bord terug te dringen, in Nederland en in Europa.

In response to today’s publication of the EU’s Farm to Fork Strategy, Carina Millstone, Executive Director of Feedback, said:

“Today’s EU Farm to Fork strategy is an essential and long overdue recognition of the critical role food policy must play in achieving European climate and biodiversity goals: what we eat, how it is grown, processed, transported and sold, are glaring missing pieces of the EU’s climate policy. We hope that, in the shadow of the delay to CoP26, the EU will go one step further and commit to binding targets for food system transformation as part of its contribution to the meeting of the Paris Agreement. Concrete, widespread action to address the scandal of food waste, to shift rapidly to plant-based diets and curb wasteful and damaging production practices are all crucial to the EU’s climate leadership – and to averting catastrophic climate change. 

“Despite its ambition, this strategy chooses to skirt around the thorniest questions at the heart of the EU’s food system: it recognises the urgent need for a shift towards more sustainable diets on the one hand, but fails to acknowledge the billions of public Euros spent every year on propping up the ecologically catastrophic livestock industry – the EU spends 18-20% of its entire budget on livestock. We simply cannot achieve widespread, urgent, and deep cuts in industrial meat and dairy consumption required for climate stabilisation, while public funds are disbursed to an obsolete industry. On food waste, the EU has long dithered over the binding targets which will be necessary to achieve the rapid change needed to meet the Sustainable Development Goal to halve food waste across Europe by 2030, an issue on which this strategy remains inexplicably silent. This strategy opens many doors to action –but the time for good intention is long over, we must now see ambitious action from European leaders, commensurate with the climate and ecological emergencies.”